پاسخ اجمالی:
سجود، از روشن ترین مظاهر بندگى، فروتنى و تسلیم بنده در برابر خالق است و بدین وسیله مؤمن بندگى خود را در پیشگاه خدا ابراز مى کند. بر اساس روایات نزدیک ترین حالت بنده به پروردگارش، حالت سجود است. از سویی عبودیت در سجده بر خاک و زمین تجلّى بیشتری دارد.

پاسخ تفصیلی:
شاید سجود، از روشن ترین مظاهر بندگى و فروتنى و تسلیم بنده در برابر خالق باشد و بدین وسیله مؤمن بندگى خود را در پیشگاه خدا ابراز مى کند، خداوند نیز این فروتنى و طاعت را براى بنده اش ارج مى نهد و فیض خویش را بر بنده ساجدش مى رساند، از این رو در برخى روایات است:

نزدیک ترین حالت نزدیکى بنده به پروردگارش حالت سجود است.

از آنجا که نماز از میان عبادت ها معراجى است که به سبب آن مؤمن از کافر باز شناخته مى شود و سجود یکى از ارکان نماز است، براى اعلام بندگى و فروتنى در برابر خدا، چیزى مانند سجده بر خاک و رمل و سنگ و سنگریزه نیست، چون در اینها فروتنى بیشتر و آشکارتر نسبت به حصیر و بوریاست، تا چه رسد به سجود بر لباس هاى فاخر و فرش هاى نفیس و طلا و نقره. گرچه همه اینها سجود است، لیکن عبودیت در سجده بر خاک و زمین بیشتر متجلّى است.

شیعه به سجده بر زمین در سفر و حضر متعهّد است و از آن عدول نمى کنند مگر به سجده بر آنچه از زمین مى روید، به شرط اینکه خوردنى و پوشیدنى نباشد و سجده بر غیر زمین و غیر آنچه را از زمین روییده است درست نمى دانند و این پیروى از سنّتى است که به صورت متواتر از پیامبر(صلى الله علیه وآله) و اهل بیت(علیهم السلام) و اصحاب او نقل شده است. بعداً روشن خواهد شد که سجده بر زمین یا آنچه از زمین مى روید، سنت رایج میان اصحاب بوده و عدول از آن در زمان هاى بعد پدید آمده است.

منبع: سیماى عقاید شیعه، آیت الله جعفر سبحانی ، ترجمه جواد محدثی، نشر مشعر، چاپ دارالحدیث، بهار 1386، ص 420.

پرسش های مرتبط:

مقدمات شناختی و معرفتی برای اقامه نماز کامل و معنوی چیست؟

آیا نماز که عالی ترین عبادت است، به مقدمات نیاز دارد؟

فلسفه خواندن نماز آیات، زمانی که نه زلزله را حس کردیم نه ترسیدیم، چیست؟

آثار و فلسفه تسبیحات اربعه در نماز چیست؟

چرا سلام در پایان نماز آمده است نه ابتدای آن؟